Niedoczynność tarczycy u kota – objawy i leczenie hipotyreozy

Niedoczynność tarczycy to choroba, w której dochodzi do wytwarzania wystarczającej ilości hormonów tarczycy, co prowadzi do wieloukładowego zaburzenia przemiany materii. Większość przypadków niedoczynności tarczycy spowodowana jest uszkodzeniem tego gruczołu. Choroba ma charakter przewlekły i przez długi czas może rozwijać się bez widocznych objawów klinicznych.

Jak działa tarczyca?

Tarczyca jest zbudowana z dwóch płatów położonych na dolnej powierzchni szyi wzdłuż tchawicy. Produkuje ona m.in:

• tyroksynę (T4),
• trójjodotyroninę (T3),
• ich prekursor tyreoglobulinę (Tg).

Hormony te odgrywają dużą rolę w przemianie węglowodanów, białek i tłuszczów, a zatem w metabolizmie całego organizmu. Hormony tarczycy są szczególnie istotne dla rozwoju płodowego, zwłaszcza układu nerwowego oraz mięśni szkieletowych i serca. Produkcja hormonów tarczycy regulowana jest przez przysadkę mózgową za pomocą hormonu tyreotropiny (TSH). Na przysadkę z kolei wpływ wywiera podwzgórze dzięki tyreoliberynie (TRH).

Niedoczynność tarczycy może rozwinąć się w wyniku zaburzenia na jednym z tych trzech poziomów – czyli zaburzenia osi – podwzgórze-przysadka-tarczyca. Ma to także znaczenie dla rozwoju objawów klinicznych, szczególnie dla powiększenia tarczycy, czyli tzw. wola, kojarzonego z tą przypadłością u ludzi.

Wole może wystąpić w przypadku prawidłowego funkcjonowania osi i np. przy zaburzeniu wbudowywania jodu do związków organicznych lub w wyniku jego niedoboru w diecie, co obecnie zdarza się u zwierząt niezmiernie rzadko. Dużo częstszą przyczyną jest zaburzenie osi podwzgórze-przysadka-tarczyca, skutkującym niedostatecznym wytwarzaniem hormonów tarczycy, dlatego wole u zwierząt jest rzadkością.

Objawy kliniczne niedoczynności tarczycy u kotów

Zarówno koty z wrodzoną, jak i nabytą niedoczynnością tarczycy są apatyczne. Pierwsze objawy u kociąt z wrodzoną niedoczynnością pojawiają się pomiędzy 6 a 8 tygodniem życia. Obserwuje się wtedy spowolnienie wzrostu, prowadzące do rozwoju karłowatości z zaburzeniami proporcji ciała. Koty chorujące na wrodzoną niedoczynność tarczycy mają dużą, szeroką głowę, skróconą szyję i kończyny oraz szeroki tułów i powiększony obrys brzucha, co sprawia, iż będąc starszymi, kilkumiesięcznymi kotami, wciąż wyglądają jak kocięta. Są znacznie mniejsze i wydają się młodsze od zdrowego rodzeństwa pochodzącego z tego samego miotu. U części kotów obserwowano również tzw. szczurzy ogon.

Często pierwszymi objawami, które obserwuje opiekun zwierzaka, zgłaszając problem lekarzowi weterynarii, są zwiększony wysiłek podczas defekacji, zaparcia oraz niechęć do zabawy. Ponadto u kociąt obserwuje się:

• otępienie,
• ospałość,
• osłabienie i opóźnienie reakcji na bodźce zewnętrzne,
• obniżenie temperatury ciała,
• rzadkoskurcz,
• sierść typową dla kociąt,
• wydłużony czas wymiany uzębienia mlecznego na stałe – nawet powyżej 18 miesięcy.

Badanie radiologiczne kociąt z wrodzoną niedoczynnością tarczycy może ujawnić zmniejszone wysycenie kości, w szczególności śródstopia i nadgarstka, spowodowane opóźnioną mineralizacją kości oraz złamania. Rzadkim objawem opisanym u dwóch kotów z wrodzoną niedoczynnością tarczycy są ataki padaczkowe. Sporadycznie nierozpoznana wrodzona niedoczynność tarczycy może być przyczyną śmierci u kociąt.

Dorosłe koty z nabytą niedoczynnością tarczycy są otyłe, pomimo zmniejszonego apetytu. U kotów tych stwierdzano też:

• nadmierne rogowacenie naskórka,
• ciemną pigmentację skóry,
• nużycę,
• wyłysienia i matową sierść,
• obrzęk śluzowaty twarzy nadający im szczególny wyraz twarzy określany jako facies tragica (twarz tragika).

Rzadko występującymi powikłaniami towarzyszącymi chorobie mogą być:

• suche zapalenie rogówki i spojówki,
• przełyk olbrzymi,
• refluksowe zapalenie przełyku,
• atonia żołądka,
• śpiączka.

Warto również dodać, iż w przebiegu jatrogennej niedoczynności tarczycy dochodzić może do obniżenia ciśnienia krwi, co z kolei prowadzić może do rozwoju ostrej niewydolności nerek.

Rozpoznanie niedoczynności tarczycy u kota

Rozpoznanie stawia się na podstawie objawów klinicznych i badań laboratoryjnych, przede wszystkim opierając się na ocenie funkcjonowania tarczycy. W rutynowym badaniu krwi (morfologia i biochemia) można zaobserwować niedokrwistość oraz podwyższony poziom cholesterolu i triglicerydów. Do potwierdzenia występowania choroby stosuje się oznaczanie poziomu hormonów tarczycy i przysadki:

• tyroksyny całkowitej (T4),
• wolnej tyroksyny (fT4)
• tyreotropiny (TSH).

Niskie stężenie fT4 i T4 przy podwyższonym TSH świadczą o niedoczynności tarczycy. Interpretacja jest jednak nieco bardziej złożona. Oceniając poziom hormonów, weterynarz musi uwzględnić czynniki wpływające na ich wzrost lub obniżenie. Mają tu znaczenie:

• wiek,
• masa ciała,
• rasa,
• otyłość,
• intensywny wysiłek fizyczny,
• ciąża,
• zabieg chirurgiczny/znieczulenie,
• stosowane leki,
• współistniejące choroby.

Leczenie niedoczynności tarczycy

Leczenie niedoczynności tarczycy u kotów polega na uzupełnianiu niedoboru tyroksyny poprzez stosowanie lewotyroksyny (syntetyczna odmiana hormonu produkowanego przez gruczoł tarczycowy). Lek podawany jest w postaci tabletek.

Dawka początkowa leku wynosi 10–20 μg/kg m.c. doustnie raz dziennie. Po około 4–6 tygodniach terapii należy ponownie ocenić stan zwierzęcia i poziom hormonów tarczycy we krwi. Zależnie od uzyskanych rezultatów dawka leku powinna zostać obniżona bądź zwiększona. Reakcję na leczenie, przejawiającą się zwiększoną aktywnością i poprawą samopoczucia można zaobserwować już po tygodniu leczenia. Ustąpienie innych objawów trwa dłużej – zaburzenia dermatologiczne i neurologiczne mogą zaniknąć dopiero po kilku miesiącach.

Po ustąpieniu objawów klinicznych można spróbować ocenić czynność tarczycy. W tym celu należy odstawić leki na minimum 4 tygodnie (najlepiej 6-8) i oznaczyć poziom hormonów tarczycy.

Rokowania u kota z niedoczynnością tarczycy

W przypadku nabytej niedoczynności tarczycy należy spodziewać się dobrej reakcji na leczenie i rokowanie w tym wypadku jest dobre. Większym problemem terapeutycznym może być wrodzona niedoczynność tarczycy, choroba, w przypadku której rokowanie jest ostrożne. Zastosowanie lewotyroksyny w większości przypadków nie daje pożądanych rezultatów.

W przypadku zbyt późno rozpoznanej choroby pozostają trwałe zmiany w układzie mięśniowo-szkieletowym. U wielu kotów z wrodzoną niedoczynnością tarczycy, pomimo uzyskania prawidłowego stężenia hormonów tarczycy we krwi, nie udaje się wyeliminować nawracających i opornych na leczenie zaparć. Koty te w końcu poddawane są eutanazji.