Ryś i żbik - poznaj dzikie koty w Polsce 

Na terenie naszego kraju można spotkać drapieżniki z rodziny kotowatych. To szczęście mają jednak tylko nieliczni. Czym różnią się dzikie koty od poczciwego dachowca? Żbik jest typowym mięsożercą. Jego populacja w naszym kraju nie przekracza 200 osobników. Z kolei ryś jest największym dzikim kotem w Polsce. Niektóre osobniki mierzą nawet 150 cm długości i ważą blisko 40 kg. Co jeszcze warto wiedzieć o dzikich kotach występujących na terenach rodzimych lasów państwowych?

Gatunki dzikich kotów w Polsce

Świat kotów nie ogranicza się jedynie do twojego pupila, który dumnie przechadza się po mieszkaniu. W naszych rodzimych lasach żyją też żbiki i rysie. Populacja obu tych gatunków nie jest imponująca, jednak spotkanie ich to już wyjątkowe szczęście. Choć podlegają ścisłej ochronie, coraz trudniej im przetrwać w ich naturalnym środowisku. 

Żbik - najbliższy kuzyn domowego kota

Choć występuje w Polsce, spotkać go wcale nie jest tak łatwo. Nieuchwytność żbika, sprawiła, że niewiele wiadomo na temat jego życia. Trzeba mieć niebywałe szczęście, aby spotkać go w naturalnym środowisku. Co wiemy o żbiku, który swoim wyglądem przypomina kota domowego?

Naukowcy do tej pory nie są przekonani czy kot domowy to osobny gatunek, czy może jednak podgatunek żbika. Część z nich jest nawet zdania, że nie ma już osobników czystej krwi. Zagrożenie stanowią koty domowe, które mogą się krzyżować ze żbikami, a potomstwo takich par jest płodne. Naturalnymi wrogami są też m.in. wilki, zdziczałe psy czy drapieżne ptaki, które polują na młode osobniki. 

Choć wyglądem przypomina kota domowego, to jest od niego większy. Charakterystyczną cechą jest czarna pręga, która przechodzi wzdłuż tułowia. Czarne są również poduszki łap. Budowa ciała żbika jest mocniejsza niż przeciętnego kota domowego, futro zaś krótsze i gęstsze. Natomiast oczy koloru żółtego. Białe znaczenia oznaczają, że osobnik jest krzyżówką dzikiego żbika i kota domowego.

• Długość tułowia wraz z głową: 37–90 cm
• Długość ogona: 21–40 cm
• Wysokość w kłębie: 25–35 cm
• Waga: 3–6 kg (niektóre dorosłe osobniki mogą ważyć nawet do 10 kg)

Zdarza mu się polować w okolicach gospodarstw domowych, jednak skutecznie unika człowieka. Żbik poluje głównie na mniejsze od siebie ofiary - rzadziej na ptaki. Pożywienie tego drapieżnika to przede wszystkim drobne ssaki i gryzonie. Mogą też żywić się wydrami czy młodymi kozicami. Żbiki są najbardziej aktywne późnym popołudniem i o świcie.

W Polsce owy przedstawiciel kotowatych zamieszkuje lasy dębowo-grabowe czy mieszane. Od 1952 roku żbik jest w Polsce pod ścisłą ochroną. Szacuje się, że we wschodniej części Karpat - głównie w Tatrach i Bieszczadach - żyje nie więcej niż 200 osobników - dane pochodzą z 2004 roku. W planach są badania, które pozwolą ocenić liczebność żbików. 

Zagrożenia

• możliwość krzyżowania z niekastrowanymi wychodzącymi kotami domowymi
• choroby
• rozwój cywilizacji
• zmniejszanie areałów łowieckich
• tworzenie monokultur leśnych

Ryś - największy dziki kot w Polsce

Najbardziej rozpoznawalną cechą są pędzelki na uszach - dzięki nim wyczuwa ruch powietrza i zmiany ciśnienia atmosferycznego. Co jeszcze wyróżnia rysie? Krótki ogon, długie łapy, krępa budowa i czarne cętki. Samce mają po bokach pyska dłuższą sierść, tzw. bokobrody. Są też zazwyczaj większe niż samice. 

• Długość ciała: 65–150 cm (najczęściej do 130 cm)
• Długość ogona: 15–25 cm
• Wysokość w kłębie: 50-75 cm
• Waga: 15-38 kg

Populacja rysi jest zagrożona. Największym wrogiem jest człowiek, którego się boją. Rysie prowadzą samotniczy tryb życia. Polują m.in. na sarny, jelenie, dziki czy ptaki.

Ryś jest objęty ścisłą ochroną od 1995 roku. Jednym z głównych problemów tego dzikiego kota jest zmniejszanie się jego naturalnego środowiska. Program ochrony rysi obejmuje m.in. tworzenie rezerwatów przyrody czy edukacja społeczeństwa. W Polsce występują dwa podgatunki - karpacka i bałtycka. Aktualnie spotkać je można w północno-wschodniej i południowej części Polski. Obszar występowania gatunku to Puszcza Białowieska, Puszcza Knyszyńska, Puszcza Augustowska, Roztocze, Polesie i Pojezierze Mazurskie. Rysie widywane są także na Pomorzu m.in. w Borach Tucholskich, na terenie Słowińskiego Parku Narodowego i w Puszczy Noteckiej. 

W 2015 roku liczebność rysi w Polsce oszacowano na około 40 osobników. Obecnie około 200 (ponad 100 osobników występuje w Karpatach). 

Zagrożenia

• polowania na zwierzęta kopytne, którymi żywią się rysie
• kłusownictwo
• fragmentacja terytoriów leśnych

W Polsce żyły jaguary, lamparty i lwy!

Naukowcy z Zakładu Paleozoologii Uniwersytetu Wrocławskiego zidentyfikowali szczątki ponad 100 gatunków ssaków. Wśród nich rozpoznano dzikie koty z rodzaju Panthera, takie jak: jaguar, lampart i lew plejstoceński. Dr Adrian Marciszak z Zakładu Paleozoologii Uniwersytetu Wrocławskiego mówi o odkryciu śladów bytności lamparta i jaguara na terenie Wyżyny Krakowsko-Częstochowskiej.

Są dowody, że na terenie na północ od Karpat istniało bogate życie. Jaguar mógł przybyć na nasze tereny ok. 2 mln lat temu z Afryki i Azji. Lamparty i lwy plejstoceńskie żyły później – ok. 600 tysięcy lat temu. 

Wykopaliska archeologiczne w Jaskini Biśnik prowadzone są od 1991 r. pod kierunkiem prof. Krzysztofa Cyrka z Instytutu Archeologii Uniwersytetu im. Mikołaja Kopernika w Toruniu. Starsze szczątki przekazywane są do badań do Zakładu Paleozoologii Uniwersytetu Wrocławskiego.

źródła: trzykoty.com/zbik, trzykoty.com/rys, www.archeowiesci.pl