Zabawki węchowe – dlaczego warto je wprowadzić do rutyny kota ?

Koty są gatunkiem, który bardzo silnie wykorzystuje węch przede wszystkim w komunikacji, ale również do poznawania świata. Bywa, że kot z zatkanym nosem momentalnie traci apetyt, natomiast w przypadkach uszkodzenia zmysłu węchu, koty mają utrudnione codzienne funkcjonowanie. 

Jak kot czuje zapachy? Czuły węch kociego gatunku

Koty mają taki sam typ komórek wykrywających zapach, co i ludzie. Komórki te występują w podszewce nosa i pozwalają kotu wykrywać substancje lotne. Jednocześnie koty mają znacznie bardziej czuły węch niż ludzie, ale mniej czuły niż psy. Warto wiedzieć, że mruczki dysponują dwiema drogami analizy lotnych cząstek chemicznych, w przeciwieństwie do psów i ludzi. Wykorzystują nie tylko nabłonek węchowy, ale i narząd lemieszowo-nosowy nazywany również narządem Jacobsona.

Powierzchnia nabłonka węchowego u kotów wynosi około 20 cm, gdzie u ludzi wynosi tylko 3-4 cm, a u psów nawet ponad 100 cm. Z kolei narząd lemieszowo-nosowy zlokalizowany jest w pyszczku, nad podniebieniem twardym za górnymi siekaczami. Składa się z dwóch otwierających się kieszonek, które łączą się wąskim kanalikiem. W nim zlokalizowane są pęcherzyki wypełnione receptorami.

Cząsteczki zapachu, aby dostać się do receptorów narządu Jacobsona, muszą najpierw zostać pobrane do analizy w sposób świadomy i intencjonalny, np. węszenie, a potem zostać rozpuszczone w ślinie. Brzmi jak magia? Narząd ten przypomina zmysł na pograniczu węchu i smaku.

Aby pobrać cząsteczki zapachu do narządu lemieszowo-nosowego zwierzę świadomie wykonuje bardzo specyficzne zachowanie. Jest to  tak zwany odruch Flehmena, który polega na uniesieniu górnej wargi i intensywnym wciąganiu powietrza. Mówi się, że dzięki temu kot może smakować zapach.

Po co kotom węch? Jak ważny jest on dla nich?

U kotów węch wykorzystywany jest do analizy bodźców rozproszonych w czasie i przestrzeni. Oznacza to, że służy odczytywania informacji zapachowych pozostawionych przez inne zwierzęta, w tym człowieka. W efekcie idealnie sprawdza się w kociej komunikacji na odległość podczas eksploracji otoczenia.

Węch u kotów odgrywa istotną rolę w zachowaniach terytorialnych, a także spełnia pomocniczą funkcję podczas polowania oraz pomaga w kontaktach społecznych. Ponadto węch jest dla kota kluczowy w ocenie atrakcyjności pokarmu. Koty nie wykorzystują jednak zmysłu węchu do polowania, posługują się wtedy słuchem i wzrokiem. 

Co ciekawe, węch jest aktywny u kociąt od urodzenia. Rozpoznają one matkę właśnie po zapachu. W miarę dorastania koty biorą udział w tworzeniu zapachu grupy. Dzieje się to z udziałem wydzielanych feromonów, za pomocą wzajemnego ocierania się o siebie i obiekty na wspólnym terytorium. 

Wykorzystaj koci węch do codziennej zabawy!

Najprostszym sposobem jest stworzenie warunków, w których kot będzie szukał ukrytych przysmaków. Idealnym narzędziem do tego jest tzn. mata węchowa. Od lat wykorzystywana jest głównie w pracy z psami, jednak nadaje się również dla kotów. W sprzedaży znajdziemy wiele mat węchowych o różnych kształtach lub kolorach.

Mata węchowa jest wykonana zazwyczaj z grubych pasków polaru, wiązanych gęsto na odpowiednim stelażu. Można ją również wykonać samemu, w warunkach domowych, wykorzystując ażurową gumową wycieraczkę. Pomiędzy grubymi frędzlami polaru ukrywa się zdrowe, ulubione kocie przysmaki, a następnie zaprasza się kota, by je wyszukał. On od razu odkryje, na czym polega jego zadanie. 

Faktem jest, że w warunkach domowych kocie zmysły wymagają odpowiedniej stymulacji – poprzez różnorodność bodźców i zdarzeń. Jednak zawsze należy dobrać poziom stymulacji zmysłowej do preferencji kota i wziąć pod uwagę jego stan emocjonalny, fizyczny, wiek i temperament. W przypadku młodych kociąt, którym trudno jest się skupić, nauka używania zabawki węchowej może być trudniejsza.

Mate węchową najlepiej jest wprowadzać po wieczornej, aktywnej zabawie ze swoim kotem. Można ją wykorzystać, np. zostawiając ją na czas, gdy kot zostaje na kilka godzin sam w domu, lub na noc, by dać kotu spokojne zajęcie i poczucie spełnienia. Mata węchowa świetnie sprawdzi się u zwierząt starszych (szczególnie przy zaburzeniach funkcji poznawczych) celem stymulacji zdolności umysłowych. Ponadto należy pamiętać, że kocie przysmaki powinny być wliczone do zapotrzebowania kalorycznego, nie mogą stanowić podstawy karmienia.

Zabawa i nauka są ze sobą nierozerwalnie powiązane

Wydawałoby się, że węszenie dla kota nie jest tak męczące, jak skakanie za wędką. Jest wręcz przeciwnie – badania pokazują, że 15 minut węszenia jest równoważne z godziną zabawy wędką. Zabawki węchowe są polecane dla zwierząt, które nie przepadają za aktywnością ruchową, ale szczególnie zalecane, gdy mruczki nie potrafią się skutecznie wyciszyć np. przed snem. Praca węchowa wymaga skupienia uwagi, jednocześnie absorbuje i stymuluje mózg.

Zabawki węchowe w kociej rutynie

Dzięki wykorzystaniu zabawek węchowych kot musi się skupić i skoncentrować na wyszukaniu ulubionych smaczków. Dodatkowo praca węchowa jest wysoko nagradzająca. Oznacza to, że wymaga dużego wysiłku, ale efektem jest osiągnięcie natychmiastowego sukcesu. Każdorazowe znalezienie smaczka to sukces, który łączy się automatycznie z nagrodą, bo zwierzak od razu zjada to, co znalazł. W ten sposób podnosimy poziom pewności siebie mruczka.

Doskonale wiemy, że potrzeba decydowania o sobie wśród kotów jest jedną z najważniejszych cech kociego świata. Z behawiorystycznego punktu widzenia, zostaje tu wykorzystany element pozytywnego wzmocnienia, zgodnie z zasadą tzn. prawa efektu. Ten rodzaj nauki wykorzystywany jest w pozytywnym treningu, w którym nagroda jest skuteczniejsza niż kara. 

Koty są instynktownie przekonane, że na swoim terytorium mają do wykonania jakąś pracę. Pozwólmy im w to wierzyć oraz pomóżmy w spełnieniu ich potrzeb. W utrzymaniu pewności siebie u kotów pomaga codzienna rutyna, na którą składają się:

• polowanie,
• złapanie,
• zabicie,
• zjedzenie ofiary,
• toaleta,
• sen.

W przypadku kota niewychodzącego trzy pierwsze kwestie realizowane są przez zabawę z nami, np. wędką, a zjedzenie ofiary to zwykle zjedzenie smakołyku. Jeśli koty są w stanie konsekwentnie realizować ten cykl, doświadczają kociego spełnienia, co jest naszym celem.

Oczywiście mata węchowa nie jest jedyną węchową zabawką dostępną na rynku. W sklepach stacjonarnych czy internetowych jest szeroki ich wybór. Dzięki temu można stymulować węch naszych mruczków i wyciszać je przed snem.