Lampart jest czwartym pod względem wielkości kotem świata. To samotny i niebezpieczny drapieżnik z Afryki i Azji. Jego wyostrzone zmysły sprawiają, że jest doskonałym myśliwym.
fot. Shutterstock
Lampart plamisty, lampart, pantera, leopard (Panthera pardus) – gatunek ssaka z podrodziny panter (Pantherinae) w rodzinie kotowatych (Felidae). To czwarty pod względem wielkości kot świata (po tygrysie, lwie i jaguarze – z tym często mylony). Jego terytoria rozciągają się od południowych i zachodnich wybrzeży Afryki w kierunku południowo-wschodniej Azji, aż po Amur. Żadne inne dzikie koty nie występują na tak rozległym obszarze. To również najpowszechniej występujący i najbardziej urozmaicony gatunek wśród wielkich kotów. Wyróżnia się wiele podgatunków lamparta, mi.in. afrykański, arabski, perski, hinduski, chiński czy amurski. Podgatunki różnią się między sobą wielkością i kolorem futra.
Lampart i jego supermoce
Lamparty charakteryzują się niebywałą zwinnością i siłą. To jedne z najszybszych i najsilniejszych drapieżników. Potrafią wykonywać 6-8 metrowe skoki. Dodatkowo świetnie wspinają się na drzewa i potrafią schodzić z nich głową w dół. Kot bez problemu wciąga na nie swoje niejednokrotnie cięższe od siebie ofiary. Co więcej, potrafi organizować atak z korony drzew, co kompletnie zaskakuje zwierzynę. Potrafi także pływać, choć nie przepada za wodą. W polowaniu jest bardzo efektywny. Sukces łowiecki zapewnia mu masywna czaszka i nadzwyczaj rozwinięte mięśnie żuchwy. Lampart w ciemności widzi aż siedem razy lepiej niż człowiek, do tego osiąga prędkość około 60 kilometrów na godzinę. Jego umaszczenie daje mu doskonały kamuflaż. Siedzący na drzewie bądź w trawie jest praktycznie niewidoczny. Jest także niesłyszalny – posiada umiejętność bezgłośnego poruszania się. Bardzo ciężko go wytropić. Może się także pochwalić nienaganną orientacją w terenie. To prawdziwy superkot!
Czarna pantera
Lampart to inaczej pantera lub leopard. Nazwy te można stosować wymiennie. Poza tradycyjnie umaszczonymi kotami w naturze występują również osobniki melanistyczne. To słynne czarne pantery. Spotykane są znacznie częściej w azjatyckich lasach tropikalnych niż w Afryce. Szczególnie duży odsetek czarnych panter występuje na Półwyspie Malajskim oraz na Jawie. Swoją czarną barwę zawdzięczają większej ilości pigmentu (melaniny). Jednak czarne pantery nie są całkowicie czarne. Przy dobrym świetle można zauważyć u nich charakterystyczne cętki.
Czarne umaszczenie może być pomocne w nocnym kamuflażu, ma jednak swoje wady. Co ciekawe, potomstwo czarnych panter jest bardziej podatne na niebezpieczeństwa. Ich śmiertelność jest większa. Dlaczego? Jak się okazuje, lamparty używają swoich cętek do komunikacji. Białe łaty na uszach i ogonie służą przekazywaniu różnorakich wiadomości: od ostrzeżenia, po przyjacielskie powitanie. Jednym z przykładów jest sygnał podniesienia uszu przez matkę, dzięki czemu komunikuje swoim młodym możliwe zagrożenie lub obecność zdobyczy. Kociaki zachowują wtedy spokój i ciszę. Czarne osobniki – pozbawione dodatkowego narzędzia – mają utrudnioną komunikację. Nie pozostaje to także bez znaczenia w trakcie zalotów.
Najczęściej spotyka się lamparty o umaszczeniu bladożółtym, żółtym bądź złotobrązowym z białą plamą na brzuchu. Ich grube i miękkie futro pokrywają nieregularne czarne rozetki bez plamek w środku. Jest to istotna cecha w rozpoznawaniu różnicy między lampartem (panterą) a jaguarem amerykańskim. Lampart jest również nieco mniejszy od swojego amerykańskiego kuzyna. Rzadziej można też spotkać osobniki o całkowicie czarnym umaszczeniu. Nieco inaczej wygląda lampart amurski – ma długie i kremowe futro, z rozetami o grubych nieprzerywanych pierścieniach. Wzór ich charakterystycznych cętek różni się w zależności od populacji – przybierają bardziej okrągły kształt w przypadku wschodnioafrykańskich osobników, a kwadratowy u południowoafrykańskich. Koty azjatyckie mają natomiast największe rozety ze wszystkich odmian. Lampart posiada okrągłe uszy osadzone na głowie o krótkim pysku, szerokie łapy zakończone ostrymi pazurami, które może wysuwać, a także ostre kły. Pantery żyjące na sawannach są większe, te pochodzące z lasów – mniejsze.
Długość ciała: 95-190 cm Długość ogona: 60-99 cm Wysokość w kłębie: 50-75 cm Masa: 30-80 kg
Tryb życia
Zamieszkuje wilgotne, zwarte lasy i suchą sawannę, tereny górzyste i równiny w Afryce oraz południowo-wschodniej Azji. Unika pustyń. Lubi odpoczywać na gałęziach drzew. Zwierzę to jest wyjątkowym samotnikiem, porusza się w pojedynkę (osobniki płci przeciwnej mają kontakt ze sobą tylko w czasie rui, samica przebywa ze swoimi młodymi jedynie do czasu ich usamodzielnienia). Kot ten z zasady trzyma się z daleka od pobratymców, nawet do potyczek o terytorium dochodzi między nimi rzadko. Jednak zanotowano sytuacje rodzinnego dzielenia się posiłkiem. Zauważono także, że samiec nie jest zupełnie obojętny na los swoich kociąt i ich matki. Podczas gdy obcy samiec może zabić lamparciątka, ich ojciec odnosi się do nich przyjaźnie. Średnio w ciągu doby lampart pokonuje dystans ok. 10 km. Terytorium samca może osiągać od pięciu do czterdziestu kilometrów kwadratowych.
Pożywienie
Poluje zarówno w dzień, jak i w nocy. Zależy to od dostępności pożywienia. Ofiarami jego łowów najczęściej (choć nie tylko) padają małe i średnie ssaki kopytne: antylopy, koziorożce, jelenie aksis, kozy. Poza tym: węże, ryby, ptaki, małpy, gryzonie, wiewiórki, lisy, szakale, a nawet psy czy młode lwów i tygrysów! Podczas polowania czatuje, obserwuje i nasłuchuje. Potrafi polować bezpośrednio z nadrzewnej kryjówki. Nie może zbytnio liczyć na swój węch, gdyż zmysł ten jest dość słabo wykształcony u tego gatunku. Lampart po udanym polowaniu ukrywa swoją zdobycz przed innymi drapieżnikami – w zaroślach, krzakach lub… na drzewach. Zaobserwowano osobniki, które potrafią na wysokość 6 metrów wciągnąć 120-kilogramową żyrafę! Zwierzęta hodowlane atakuje tylko w obliczu braku naturalnej ofiary. Zdarzały się jaguary ludojady, jednak z zasady ataki na ludzi to dla tego kota ostateczność.
Długość życia
Średnia długość życia lamparta na wolności to 12 lat. Rekord to 17 lat. W niewoli żyje nawet do 24 lat.
Rozmnażanie
Ciąża lamparta trwa stosunkowo krótko, bo od 90 do 105 dni. W miocie może urodzić się od jednego do sześciu kociaków. Zazwyczaj na świat przychodzą dwa lub trzy 500-600 gramowe, ślepe lampartki. Matka karmi młode przez 3 miesiące i przebywa z nimi do 13.-18. miesiąca życia. Często zmienia gniazdo, by zniwelować możliwość wytropienia go przez inne drapieżniki. Dojrzałość płciową lamparty osiągają w wieku od 2,5 do 4 lat. Wtedy odchodzą z gniazda w poszukiwaniu własnego terytorium.
Ochrona
Mimo szerokiego zasięgu występowania i doskonałej zdolności adaptacji, populacja lamparta ma tendencję spadkową. Trudno dokładnie oszacować liczbę żyjących lampartów. Tajemniczy behawior kota uniemożliwia badaczom realizację tego zadania. Wiadomo jednak, że lampart został wytępiony już z wielu miejsc swojego bytowania, m.in. z Zanzibaru, Azji Mniejszej, wyspy Samos, Kaukazu, Maroka, Egiptu, Korei. Niektóre podgatunki są aktualnie skrajnie zagrożone wyginięciem: chociażby lampart amurski, arabski, turecki, wschodnio-syberyjski, jawajski, cejloński, perski. Reszta podgatunków również posiada status zagrożonych. W ramach programów hodowlanych, opracowanych dla ratowania zwierząt ginących, pantery hodowane są w ogrodach zoologicznych.
Lamparty padają ofiarami kłusowników, a także innych drapieżników. Polują na nie lwy, tygrysy oraz stada hien. To jednak człowiek stanowi dla niego największe zagrożenie. Futro tego kota to bezcenne trofeum, różne części jego ciała są wykorzystywane w medycynie naturalnej i w celach rytualnych, poza tym sąsiedztwo pantery budzi w ludziach strach. Człowiek odbiera kotom przestrzeń. Z powodu utraty naturalnych siedlisk podchodzą one do ludzkich osad. Lamparty widziano nawet w miastach, gdzie polowały i zakładały swoje gniazda. Szacuje się, że we Wschodniej Afryce tylko na początku lat 60. zabito ponad 50 tys. lampartów! W Indiach pada z rąk ludzi współcześnie średnio jeden kot tygodniowo… Farmerzy dostrzegają jednak jego pozytywną rolę. Na terenach, gdzie wybito koty, stada pawianów czy guźców powodowały ogromne straty.
Ciekawostki
Najbliższymi kuzynami lamparta w kociej rodzinie są lew i jaguar.
Lampart prawdopodobnie wyewoluował w Afryce, skąd następnie ruszył ku Azji i Europie.
Niegdyś wyróżniano aż 30 podgatunków lamparta, dziś żyje jedynie około 8.
Krytycznie zagrożone wyginięciem są lamparty amurskie (około 60 osobników na wolności – to najrzadszy kot świata).
W plejstocenie lamparty żyły również w Europie. W Polsce skamieniałości lamparta odkryto w Jaskini na Biśniku, w województwie śląskim.
Lampart jest czwartym pod względem wielkości kotem świata po tygrysie, lwie i jaguarze. Cała czwórka i dodatkowo pantera śnieżna należą do jednej podrodziny panter.
Osobnikiem, który zapuścił się najwyżej w poszukiwaniu swojego terytorium bądź pożywienia, był lampart, którego ciało znaleziono na Kilimandżaro, najwyższym szczycie Afryki, na wysokości 5 638 m n.p.m.
Koty bengalskie powstały dzięki skrzyżowaniu lamparta azjatyckiego z kotem domowym.
Mimo ogromnej siły, czasami przeciwnik go pokonuje, szczególnie jeśli jest w stadzie, np. zgrupowane pawiany.
Posiada wielu wrogów. Polują na niego lwy, tygrysy i stada hien. Pada ofiarami kłusowników.
Maskotka Mistrzostw Świata w RPA, Zakumi, był lampartem.
Cętki u lamparta można uznać za odpowiednik odcisku palca u człowieka – ich układ jest niepowtarzalny i wyjątkowy dla każdego osobnika.
Grecka etymologia tłumaczy nazwę „pantera” jako „nakrapiana władca bestii”.
W przeciwieństwie do naszych kanapowców, jego źrenice są okrągłe.
Poza osobnikami czarnymi zdarzają się również (ekstremalnie rzadko) lamparty truskawkowe. Swoją czerwoną barwę zawdzięczają zjawisku o nazwie erytryzm. To inaczej nadprodukcja czerwonego barwnika.
Naukowcy oszacowali, że lampart plamisty żywi się ponad 200 gatunkami zwierząt.
Kot ten potrafi wytrzymać bez wody nawet miesiąc!
Lampart był ważnym symbolem wszędzie, gdzie występował. Do dziś spotyka się jego wizerunek w herbach, a m.in. u Turków wciąż funkcjonują imiona pochodzące od lamparta (np. Bars).
Miłośniczka kotów, catsitterka, behawiorystka. Piszę o kotach od wielu lat. O ich naturze uczę się natomiast, odkąd pamiętam. Czuję z kotowatymi niesamowitą więź i porozumienie.
Kiedyś koty fascynowały ludzi swoją tajemniczością, niezależnością i niepowtarzalnym urokiem. Dzikie i domowe będą nadal inteligentnym źródłem natchnienia dla artystów innych dziedzin sztuki, jak malarstwo, literatura czy rzemiosło artystyczne. Ich obecność w sztuce nie tylko uwiecznia piękno tych zwierząt, ale także podkreśla ich znaczenie w kulturze i naszym codziennym życiu.
