Kot arabski – przepiękny duch pustyni

Kot arabski (Felis margarita harrisoni, ang. Sand Cat) to gatunek drapieżnego ssaka z rodziny kotowatych. Został odkryty w 1856 roku przez francuską ekspedycję, która ruszyła w głąb Sahary. Jego łacińska nazwa gatunkowa została nadana na cześć jej dowódcy, komendanta Margueritte’a. Występuje na kilku odległych od siebie obszarach: na Saharze, Półwyspie Arabskim i w zachodnim Egipcie, a także na wschód od Morza Kaspijskiego oraz na granicy Pakistanu i Afganistanu. Zamieszkuje głównie pustynie, ale bywa spotykany również na ubogich w roślinność równinach i w skalistych dolinach.

Kot pustynny, kot piaskowy, psammofil

Inne nazwy kota arabskiego to kot pustynny albo kot piaskowy. Łatwo domyślić się, że pochodzą one od terenów, na jakich żyje nasz bohater. Natura doskonale przystosowała tego małego drapieżnika do ekstremalnych warunków panujących na terenach, które obrał sobie za dom. Potrafi ze zdumiewającą szybkością kopać nory w pustynnym piasku, które podczas upalnych dni lub zimnych nocy służą mu za schronienie. Na zwierzęta żyjące na piasku mówi się również: psammofile. Zakres temperatur, w których potrafi przetrwać kot arabski jest naprawdę imponujący: od – 5ºC do +52 ºC.

Kot w czarodziejskich butach

Jego łapki nie doznają poparzeń od gorącego piasku! Dość długie i ciemne włoski rosnące między palcami stóp tworzą futrzaną poduszeczkę, która zapobiega zapadaniu się w piasek oraz izoluje od rozgrzanej do czerwoności powierzchni. Można powiedzieć, że to kot w butach albo co najmniej z podeszwami na stopach! Co więcej, jego czarodziejskie skarpety pozbawiają człowieka możliwości wytropienia kota, bowiem nie zostawia po sobie praktycznie żadnych śladów. Włoski na łapkach działają niczym miotełki zasypujące tropy.

Kot arabski jak z bajki

Nie da się ukryć, że kot arabski wygląda niczym baśniowy stwór. Wielkością zbliżony jest do naszego kota domowego, a więc nie jest zbyt duży. Jego wielka głowa i spore uszy wyraźnie wyróżniają się na tle reszty ciała. Dodaje mu to wiele uroku. Przez takie proporcje wygląda niczym postać z komiksu. Niestety, słodki wygląd skazuje kota pustynnego na prześladowania. Ludzie pragnęli mieć takie urokliwe zwierzę w domu, co doprowadziło gatunek na skraj wyginięcia.

Wody? Nie, dziękuję

Kot arabski musiał wypracować mechanizm, który pozwoliłby mu przetrwać w ciężkich pustynnych warunkach. Wiadomo, że w morzu piasku najtrudniej jest o… wodę. Dlatego właśnie ten przeuroczy drapieżnik nie potrzebuje jej pić. Ale jak to? Skąd zatem czepie niezbędną do przeżycia wilgoć? Nie potrzebuje pić wody, ponieważ wystarczającą jej ilość czerpie z ofiar – pragnienie zaspokaja płynami znajdującymi się w upolowanej zdobyczy.

Najmniejszy z uparciuchów

Wszyscy wiemy, że koty – czy to domowe, czy wielkie i dzikie – są niezależne i uparte. Zawsze dążą do osiągnięcia założonych celów i nie odpuszczają, dopóki im się nie uda. Tak samo jest z naszym małym kotkiem pustynnym. Mimo iż jest najmniejszym przedstawicielem kotowatych, to może pochwalić się najwyższą siłą zgryzu spośród wszystkich kotów! Siła i zawziętość oraz odwaga pomagają mu w polowaniu nawet na tak niebezpieczne zwierzęta, jak żmije. Zdecydowanie należy do najbardziej nieustraszonych mieszkańców pustyni.

Kot arabski – charakterystyka

Wygląd:

Średniej długości grube futro o kolorze piaskowożółtym na piersi, a na spodzie zawsze białe. Na futrze słabe, szarobrązowe pręgowanie. Na nogach i ogonie pręgi są wyraźniejsze. Kot ma krótkie łapy, a pomiędzy poduszeczkami stóp – długie, ciemne włosy chroniące przed gorącym piaskiem. Głowa jest bardziej płaska niż u kota domowego. Na bokach głowy ma bokobrody. Jego oczy są niezbyt duże, z ciemnoczerwoną kreską przy wewnętrznych kącikach. Tęczówki są zielonkawo-żółte. Charakterystyczną cechą kota arabskiego są duże uszy – relatywnie większe niż u innych przedstawicieli kotowatych.

Długość ciała: 43-55 cm

Długość ogona: 25-35 cm

Waga: samce: 2,1-3,4 kg; samice: 1,4-3,1 kg

Tryb życia:

Z powodu skrytego trybu życia zwyczaje tego kota słabo poznane. Z tego co wiadomo, kot arabski prowadzi samotny oraz nocny tryb życia (chociaż podgatunek występujący w Pakistanie w okresie zimowym jest aktywny o zmierzchu i świcie). Dzień spędza w wykopanej przez siebie norze w słabo pokrytych roślinnością wydmach, gdzie chroni się przed słońcem. Jest bardzo odporny na ekstremalne temperatury, jakie występują na pustyniach. Areał osobniczy samca, jak i samicy wynosi około 16 km². Czasami wędrują na odległość 8-10 km. Do wrogów kota arabskiego zaliczają się węże, sowy i szakale.

Pożywienie:

Kot arabski poluje głównie na myszoskoczki, nornikowate, zające, pająki, jaszczurki, ptaki i owady. Ponadto na węże i stawonogi. Zjada też szarańczę. Nadmiar pokarmu ukrywa pod piaskiem. Pragnienie zaspokaja wilgocią znajdującą się w upolowanej zdobyczy.

Długość życia:

Do 13 lat w niewoli. Nie wiadomo, jak długo żyje na wolności.

Rozmnażanie:

Okres rozrodczy jest zależny od rejonu występowania. Na Saharze trwa od stycznia do kwietnia, w Turkmenistanie w kwietniu, natomiast w Pakistanie – od września do października. Samce trzymane w niewoli w tym okresie znakują teren moczem. Ciąża u samic trwa 59-63 dni. Po tym okresie na świat przychodzi 1-8 kociąt (najczęściej 4-5). Chociaż dojrzałość płciową uzyskują pomiędzy 9. a 14. miesiącem życia, względnie niezależne są już po 6-8 miesiącach.

Ochrona:

W Czerwonej Księdze Gatunków Zagrożonych Międzynarodowej Unii Ochrony Przyrody i Jej Zasobów został zaliczony do kategorii NT (podwyższonego ryzyka). Głównym zagrożeniem dla tego gatunku jest degradacja siedlisk poprzez urbanizację oraz wypas zwierząt gospodarskich. Innym zagrożeniem jest konkurencja ze strony domowych psów i kotów. Są zabijane również w pułapkach zastawianych na lisy i szakale, oraz w odwecie za zabicie kurcząt. Polowanie na ten gatunek jest zabronione w kilku krajach. Kot ten jest również przedmiotem nielegalnego handlu – są ludzie, którzy chcą trzymać go w domu jako pupila.

Skryty i nieuchwytny

Pomimo dużego rozprzestrzenia na pustyniach Afryki Północnej, Arabii i Azji Środkowej, niewiele wiadomo na temat tego nieuchwytnego gatunku. Z powodu skrytego trybu życia trudno poznać zwyczaje kota arabskiego. Brak ewidencji populacji i trudności w jej stworzeniu oznaczają, że niewiele wiemy o tym, jak dobrze radzi sobie w naturze. Brakuje naukowców zainteresowanych kotami pustynnymi i bardzo niewiele badań jest dokonywanych w celu oceny behawioryzmu, populacji i statusu gatunku. Szczęśliwcy, którzy na niego natrafili, twierdzą, że kiedy nocą kot arabski spotyka na swojej drodze ludzi, to zamyka oczy, by ich blask nie zdradził jego położenia.

Obecnie wyróżnia się kilka podgatunków kota pustynnego, jednak zachodzi potrzeba analizy genetycznej w celu ustalenia ich statusu.