30.03.2021
Jaguar – największy i najpotężniejszy kot półkuli zachodniej
Nikoletta Parchimowicz
Ten tekst przeczytasz w 6 minut
Jaguar obok lwa i tygrysa jest największym drapieżnikiem wśród kotowatych. W Ameryce, w której żyje, swym rozmiarem i siłą góruje nad wszystkimi!
fot. Shutterstock
Jaguar, jaguar amerykański (Panthera onca) – gatunek ssaka z podrodziny panter (Pantherinae) w rodzinie kotowatych (Felidae), zaliczany do wielkich kotów i jedyny przedstawiciel rodzaju Panthera spotykany w Amerykach. Blisko spokrewnione gatunki to: tygrys, lew, pantera i pantera śnieżna. Jest to trzeci co do wielkości przedstawiciel swej rodziny po tygrysie i lwie, największy zaś na półkuli zachodniej. Zamieszkuje głównie Amerykę Środkową i Południową, ale także południowe rejony USA. Nawet 90% żyjących jeszcze drapieżników zamieszkuje amazońską dżunglę – głównie na terenie Brazylii.
Czym różni się jaguar od pantery (lamparta)?
Jaguar na pierwszy rzut oka jest niemal identyczny jak lampart, czyli pantera. Tym kotom jest też do siebie najbliżej jeśli chodzi o DNA. Jednak po głębszej analizie zauważyć można kilka ważnych różnic. Po pierwsze, skóra jaguara pokryta jest innego rodzaju rozetami – większymi i jest ich mniej. W środku każdej znajduje się czarna plamka. Po drugie, szczęka jaguara jest większa i wygląda masywniej niż u pantery. Chociaż budowa obu zwierząt jest zbliżona, to jaguar jest mocniej zbudowany i jego ciało robi wrażenie bardziej zwartej i grubokościstej budowy. Natomiast zachowanie i siedlisko jaguara upodabniają go bardziej do tygrysa.
Czarne jaguary
Czarne osobniki jaguarów nie należą wcale do rzadkości. Ta odmiana barwna pojawia się z częstością 6%. Nazywa się je czarnymi panterami. Jaguar taki wydaje się zupełnie czarny, ale z bliska można dojrzeć na nim cętki. Ekstremalnie rzadkie są osobniki albinotyczne.
Jaguar świetnie pływa
Jaguar zdecydowanie preferuje tereny obfitujące w wodę. Świetnie pływa i uzupełnia swoją dietę ofiarami, które może w niej upolować. Szczególnie zręcznie łapie ryby. Potrafi cicho leżeć nad wodą i szybko wyłowić rybę jedną przednią łapą. W wodzie poluje także na węże, żaby, a nawet aligatory.
Najsilniejsza szczęka
Wyjątkowo silna szczęka jest czymś, co wyróżnia tego kota wśród innych drapieżników. Niezwykle mocne ugryzienie pozwala jaguarowi na dziurawienie płyt kostnych opancerzonych gadów i na stosowanie niezwykłej metody zabijania: gryzie zdobycz bezpośrednio w czaszkę między oczami, by śmiertelne ugryzienie dosięgnęło mózgu. Czyni tak zwłaszcza z kapibarą. Potrafi wygenerować siłę równą ciężarowi 910 kg. Jest to dwukrotność siły lwa i drugi wynik wśród ssaków, zaraz po hienie cętkowanej. Jaguar może wlec ważącego 360 kg byka w paszczy i zetrzeć w pył najtwardsze kości.
Jaguar
Wygląd
Jaguar ma masywne, umięśnione, mocno zbudowane ciało. Jego krótkie łapy zakończone ostrymi pazurami są silne, szeroko rozstawione. Ogon jest gruby i masywny. Głowa duża i okrągła, uszy i oczy – niewielkie. Umaszczenie jest bardzo podobne do lamparta. Najczęściej jest koloru cynamonowo-żółtego lub blado-czerwono-żółtego z czarnymi pierścieniowatymi plamami. Plamy mogą być również cynamonowe otoczone czarnymi obwódkami – tzw. rozetkami. Brzuch, wewnętrzną stronę nóg oraz brodę, podgardle i okolice pyska zwierzę to ma białe. Cętki na głowie i szyi są zwykle nieprzerywane, jak te zdobiące ogon, gdzie zlewają się w linie. Co ciekawe, zdarzają się również osobniki całe czarne.
Długość ciała: 100-185 cm
Długość ogona: 40-75 cm
Wysokość w kłębie: 55-76 cm
Masa: 40-150 kg
Tryb życia
Jaguar żyje i poluje w wilgotnych lasach tropikalnych oraz subtropikalnych, na sawannach i w okolicach rzek. Potrafi dostosować się do różnych środowisk, unika jednak gór. Dzięki swojej zwinności i zręczności bardzo dobrze czują się na drzewach. Jest samotnikiem. W dzień szuka zacisznych miejsc na drzemkę. Wielkość terytorium zależy od zasobności obszaru w pożywienie. Gdy jest go wystarczająco, np. w dziewiczym lesie, jaguar zadowolić się może obszarem o średnicy 5 km. W rejonach ubogich potrzeba wzrasta nawet trzydziestokrotnie! Jaguar drapie, oddaje mocz i kał, by oznakować swe terytorium. Unika konfliktów z innymi kotami.
Pożywienie
Łowy zaczyna zwykle nocą, poluje na duże ssaki naziemne, małe aligatory, ryby, żaby, żółwie, myszy, tapiry, kapibary oraz pekari (gdy przebywa w okolicach gospodarstw domowych, zagrożone są też zwierzęta farmerów). Potrafi polować na drzewach, w wodzie, jednak najczęściej robi to na ziemi. Na krótkich odcinkach jaguar może biegać bardzo szybko, ale prędko się męczy, więc aby polowanie zakończyło się sukcesem, musi podejść blisko i zaskoczyć ofiarę. Gdy zabije duże zwierzę, przed zjedzeniem wciąga zdobycz do kryjówki, a następnie przeważnie zakopuje jej resztki, aby później do nich powrócić. Potrafi zaciągnąć na drzewo zdobycz wielkości jałówki.
Długość życia
Na wolności żyje średnio 11 lat, w ogrodach zoologicznych – dwa razy dłużej. Może osiągnąć wiek 23 lat, co czyni go jednym z najdłużej żyjących kotowatych.
Rozmnażanie
Na temat życia rodzinnego jaguarów wiadomo stosunkowo niewiele. Gody jaguara odbywają się w różnych okresach roku, jednak najczęściej w czasie pory deszczowej. Dojrzałość płciową kot osiąga w wieku około 3 lat. Samice wiją sobie gniazda w miejscach trudno dostępnych, gdzie po około 100 dniach ciąży rodzą od 1 do 4 małych jaguarków (małe ważą 700-900 gramów). Wychowują je same. Maluchy, mimo iż są karmione dość długo mlekiem matki (do 5.-6. miesiąca życia), to już w trzecim miesiącu jedzą również mięso. Gdy mają pół roku, zaczynają towarzyszyć matce w polowaniach. Przed upływem dwóch lat zaczynają żyć na własny rachunek.
Ochrona
Dawniej można było spotkać jaguara od Arizony do Argentyny. Bezwzględne polowania sprawiły, że zaniknął on całkowicie na wielu obszarach, a w pozostałych miejscach występuje w dużo mniejszej liczbie. W latach 60. w brazylijskiej części lasów Amazonii zabijano rocznie ponad 10 tysięcy jaguarów! Angloamerykanie szybko eliminowali jaguary z USA. Ostatnią samicę w USA zastrzelił łowca z arizońskich White Mountains w 1963 roku. W 2004 roku ponownie zaobserwowano pojedyncze jaguary w Arizonie.
Jaguar jest aktualnie objęty ochroną gatunkową. Jednak wszystkie podgatunki są na wymarciu. Wiele z nich żyje jedynie w ogrodach zoologicznych. Międzynarodowy handel jaguarami bądź częściami ich ciał jest zakazany, jednak czarny rynek nie uznaje tego typu zakazów. Myślistwo rekreacyjne dozwolone jest w Boliwii. Gatunkowi nie przysługuje ochrona prawna w Ekwadorze i Gujanie.
Poza kłusownictwem, powodem trudnej sytuacji są także zmiany klimatyczne i kurczenie się terenów leśnych, ustępujących ranczom, pastwiskom i uprawom. Wiele osobników ginie z ręki farmerów (szczególnie południowoamerykańskich), których bydło jest pożywieniem jaguarów. Paradoksalnie jednak to wina człowieka – koty polują na zwierzęta hodowlane tylko tam, gdzie zostały pozbawione dostępu do naturalnych łowisk. Jaguarowi szkodzi postępująca urbanizacja, przemysł, szmugiel części ich ciał do Chin. Jeśli sytuacja jaguara nie poprawi się, niedługo spotkać go będzie można jedynie w niewoli…
9 podgatunków
Na wielkim obszarze swego rozmieszczenia jaguar tworzy podgatunki, różniące się między sobą ubarwieniem i osiąganymi rozmiarami. Wyróżnia się dziewięć podgatunków jaguara: amazoński, peruwiański, meksykański, środkowoamerykański, arizoński, teksański, jukatański, duży (największy z podgatunków, ważący ponad 135 kg) i paragwajski. Rozmiary kotów wykazują tendencje wzrostowe w kierunku południowym.
Ciekawostki
- Obecnie jaguar żyje tylko na kontynentach amerykańskich, ale pochodzi od kotów ze Starego Świata. Jaguar i jego najbliższy krewny, podobnie cętkowany lampart, mają wspólnego przodka zasiedlającego Azję 2 miliony lat temu.
- Jaguary, mimo dzikiej natury, łatwo się oswajają, gdy są młode. Groźne stają się po osiągnięciu dojrzałości płciowej, czyli mniej więcej w wieku 2 lat.
- Największe jaguary żyją w okolicach mokrych i otwartych sawann.
- Jaguar ma ze wszystkich kotowatych najmocniejszą szczękę (zakończoną ostrymi zębami). Potrafi rozgryźć skorupę żółwia albo złamać kark swojej ofierze.
- Spośród pięciu dużych zwierząt kotowatych lew, tygrys, pantera i pantera śnieżna mogą łatwo krzyżować się miedzy sobą w niewoli, natomiast jaguar daje się skrzyżować jedynie z lwem.
- Jaguar miauczy, mruczy i ryczy – jego ryk przypomina jednak kaszlnięcia. To jedyny kotowaty Ameryki Północnej, który potrafi ryczeć.
- Tupiańskie słowo yaguara oznacza bestię, czasami jednak tłumaczy się je jako „pies”. Szersza etymologia tłumaczy słowo „jaguar” jako ten, który zabija jednym uderzeniem.
- Jaguar to jedno ze świętych zwierząt w niemal wszystkich prekolumbijskich kulturach Ameryki Południowej i Centralnej.
- Nie pada ofiarą innych dzikich drapieżników – to człowiek jest dla niego najniebezpieczniejszy.
- Uważa się go za gatunek zwornikowy, czyli taki, który jest niezbędny do regulowania prawidłowego funkcjonowania ekosystemu i warunkującego występowanie innych gatunków.
Miłośniczka kotów, catsitterka, behawiorystka. Piszę o kotach od wielu lat. O ich naturze uczę się natomiast, odkąd pamiętam. Czuję z kotowatymi niesamowitą więź i porozumienie.
Zobacz powiązane artykuły
29.10.2024
5 dowodów na to, że starsze koty są niesamowite
Ten tekst przeczytasz w 4 minuty
Rozczulają nas słodkie kocięta, ale nie należy lekceważyć kocich seniorów – sprawdźcie, dlaczego!
undefined
25.10.2024
Lampart Plamisty – piękno, siła i tajemnica w jednym
Ten tekst przeczytasz w 3 minuty
Lampart plamisty (Panthera pardus) to jedno z najbardziej majestatycznych zwierząt na naszej planecie. Jego elegancja, zwinność i imponująca szata sprawiają, że trudno przejść obok niego obojętnie. Ten dziki kot, choć doskonale przystosowany do życia w dziczy, zmaga się z coraz większymi zagrożeniami. Co warto wiedzieć o lamparcie plamistym, który mimo swojej siły potrzebuje naszej ochrony?
undefined
15.10.2024
Uzębienie kota skrywa wiele tajemnic! Oto 4 ciekawostki
Ten tekst przeczytasz w 3 minuty
Kocie uzębienie to prawdziwe dzieło sztuki. Skrywają wiele ciekawych funkcji oraz interesujących rozwiązań.
undefined
