Cmentarze dla zwierząt

Odejście kota lub psa jest dramatem dla opiekuna. Niestety, kto żyje, musi kiedyś umrzeć. Śmierć jest częścią życia. Niezależnie od tego, czy wierzymy w życie pozagrobowe czy nie, chcemy zatrzymać naszych ukochanych zmarłych w pamięci i – godnie pochować. Prawda, zwierzęta poddane eutanazji można zostawić w lecznicy, by zajęła się utylizacją ciała. Wielu osobom nie mieści się jednak w głowie, by korzystać z tej opcji. Zabierają ukochane zwierzątko otulone w kocyk, by pochować je na cmentarzu dla zwierząt lub – choć to wbrew prawu – na działce lub w lesie. To ludzki odruch, uczcić pamięć, pochować godnie i z szacunkiem. Do końca.

Pierwsze znane pochówki zwierzęce

Cmentarze dla zwierząt nie są wymysłem naszych czasów. Już w starożytnym Egipcie koty i inne zwierzęta mumifikowano po śmierci i grzebano z pełnym rytuałem. Koty czczono, a skomplikowane rytuały wiązały się z wierzeniami. Kot nie był zwierzęciem zwykłym ani domowym, był zwierzęcym wcieleniem bóstwa. Koty uśmiercano, by następnie je zmumifikować i złożyć w ofierze bogini Bastet. Tak powstały słynne egipskie cmentarze pełne kocich mumii.

Na Syberii odkryto datowany na 7 tys. lat grób psa pochowanego w sposób noszący oznaki ceremonialności. Również z V wieku p.n.e. pochodzą liczne groby psów odkryte w Parku Narodowym Aszkelon w Izraelu.

W ubiegłym roku polscy i amerykańscy archeolodzy dokonali rewolucyjnego odkrycia. W egipskim Berenike nad Morzem Czerwonym odkryli niezwykły zwierzęcy cmentarz: 130 szkieletów kotów, kilkanaście psów i kilka małp: koczkodanów i pawianów. Każde zwierzę było ułożone jak do snu i przykryte przepołowionym naczyniem, np. amforą po winie. Koty były zwinięte w kłębuszki pod kocykami lub matami z liści palmowych. Jeden z pawianów leżał przykryty do połowy kołderką. Niektóre zwierzęta miały metalowe obróżki i paciorki ze skorupek ze strusich jaj. Grzebowisko datowano na I. wiek n.e. Różni się od innych podobych pochówków zwierzęcych tym, że nie ma tam oznak rytuałów, ofiar i mumii, nie były celowo uśmiercane, nie noszą śladów skręcenia karku, zginęły w sposób naturalny.

Skąd ten zwrot? To efekt stylu dwóch kultur – rzymskiej, w której psy traktowano z szacunkiem, oraz egipskiej – związanej z kotami. Rzymianie zaczęli traktować nowo poznane zwierzę (kota) jak traktowali psy – jako domowe zwierzęta. Cmentarz w Berenike jest pierwszym cmentarzem dla zwierząt w naszym rozumieniu tego określenia.

Cmentarze dla zwierząt – współcześnie

W nowożytnej Europie pierwszym oficjalnie otwartym cmentarzem zwierząt był londyński cmentarz na terenie Hyde Parku, otwarty w 1881 roku. Bardzo znany obiekt tego typu to założony w 1899 roku Cimetière des Chiens w Asnières we Francji, gdzie pochowano m.in. znanego bernardyna Barry’ego. Cmentarz ten istnieje do dziś i służy za miejsce spoczynku ponad 50 tys. zwierząt, głównie psów. Jeszcze przed I wojną światową otwarto podobny obiekt w Berlinie, przy ul. Müllera. Został on następnie przeniesiony do dzielnicy Stahnsdorf.

Najwięcej cmentarzy zwierząt znajduje się w Stanach Zjednoczonych i Kanadzie. W Stanach Zjednoczonych za najstarszy – i bardzo luksusowy – uchodzi cmentarz dla zwierząt w Hartsdale dzielnicy White Plans, w Nowym Jorku z 1896 roku. Spoczywają na nim m.in. dwa psy, których pochówek opłaciły instytucje: Armia amerykańska ufundowała pochówek i nagrobek jednemu z psów służących w US Army, innemu natomiast wieczny spoczynek opłaciła Liga Antywiwisekcyjna, jako ofierze wiwisekcji.

W bazie amerykańskiej marynarki wojennej na wyspie Guam znajduje się cmentarz wojskowych psów, które oddały swe życie biorąc udział w walkach o wyzwolenie tej wyspy w 1944 roku. Pomagały żołnierzom jako posłańcy i zwiadowcy – sprawdzając jaskinie, umocnienia i szukając min pułapek. Wielu amerykańskich żołnierzy piechoty morskiej zawdzięcza im swe życie.

Liczne są też niewielkie cmentarze zwierzęce na terenach prywatnych posiadłości. W parku willi Wahnfried w Bayreuth wokół grobu Richarda Wagnera znajdują się mniejsze groby psów kompozytora. Amerykańska kolekcjonerka sztuki, Peggy Guggenheim, szczątki swoich zwierząt pochowała w podziemiach weneckiego pałacu, Palazzo Venier dei Leoni.

Cmentarze dla zwierząt w Polsce

Zgodnie z polskim prawem nie wolno martwych zwierząt zakopywać gdzie popadnie. Można zostawić w lecznicy albo oddać do spalarni. Po cichu jednak wielu Polaków nadal chowa swoich pupili w lesie, na łące, w ogródku.

Najstarszy cmentarz dla zwierząt w Polsce nazywa się Psi Los. Powstał w 1990 r. w miejscowości Konik Nowy (gmina Halinów, województwo mazowieckie). Spoczywa tu w sumie ok. 10 tysięcy zwierząt. Cmentarz może jeszcze pomieścić kolejne 15 tysięcy zwierzaków. Opłata za kwaterę jest uzależniona od wagi zwierzęcia – od 250 do 400 złotych. Dodatkowo pobierana jest roczna opłata pielęgnacyjna za utrzymanie grobu w wysokości 70 złotych. Zgodnie z regulaminem cmentarza, jeżeli kwatera nie jest opłacana przez 5 lat, może zostać wykorzystana ponownie. Jak podkreśla właściciel cmentarza, Witold Wojda, na razie taka praktyka nie jest stosowana, ponieważ cmentarz dysponuje wolnymi miejscami.

Z kolei „Tęczowy most” w Szymanowie pod Wrocławiem to jedyny cmentarz dla zwierząt na Dolnym Śląsku. Przyjeżdżają tu ludzie z całej Polski, bo od niedawna działa tu jedyne w naszym kraju krematorium dla zwierząt. Wcześniej Polacy, którzy chcieli kremować swoich pupili musieli jeździć aż do czeskiego Brna. Cmentarz działa od 2003 r., pochowano na nim wiele psów i kotów, ale też rybki, węże, kanarki, legwana i tchórzofretki. Jak mówi właściciel cmentarza, kremacja psa trwa od 3 godzin w górę i zależy od jego wielkości.

Wszystkie legalne cmentarze zwierzęce w Polsce podlegają Inspekcji Weterynaryjnej. Ich listę można znaleźć na stronie Głównego Inspektoratu Weterynarii – KLIK.

Zwierzęce Zaduszki przypadają na pierwszą niedzielę października. To wtedy można „bezkarnie” i bez posądzeń o świętokradztwo odwiedzać groby zmarłych kotów i psów. A czy dziś to także społecznie dozwolone?

Dla tych, którzy czują potrzebę podzielenia się swoimi odczuciami – piszcie… Bo to szczególny dzień, przepełnionymi emocjami, wspomnieniami i – bliskością. Kot żyje tak długo, jak długo żyje pamięć o nim.