FIP u kota, czyli zakaźne zapalenie otrzewnej

Zakaźne zapalenie otrzewnej (Feline Infectious Peritonitis – FIP) to śmiertelna i wyniszczająca choroba dotykająca zarówno koty domowe, jak i dzikie gatunki kotowatych. Narażone są na nie przede wszystkim kocięta mieszkające w dużych skupiskach. Dotychczas nie wynaleziono skutecznej szczepionki na tę chorobę, dlatego każdy opiekun kota powinien wiedzieć, jak zmniejszyć ryzyko FIP u swojego pupila i jakie objawy będą wskazaniem, by skonsultować się z lekarzem weterynarii.

Czym jest FIP u kota?

FIP to zakaźna choroba wywoływana koronawirusem jelitowym (Feline Enteric Coronavirus – FeCV). Koronawirus ten występuje powszechnie w kale kotów – szacuje się, że jego nosicielami może być aż 80-90% domowych mruczków. Wirus FeCV jest wydalany przez zakażonego kota wraz z kałem, moczem i śliną, a do jego zakażenia dochodzi najczęściej drogą pokarmową, rzadziej przez układ oddechowy.

Podczas zakażenia wirusem FeCV dochodzi do wniknięcia koronawirusa kotów do komórek jelit. Wirus ten następnie zaczyna się w nich namnażać, co zazwyczaj nie powoduje żadnych objawów lub skutkuje krótkotrwałą biegunką w wyniku łagodnego zapalenia jelit. U około 5% nosicieli dochodzi do mutacji wirusa, który przenika do monocytów i makrofagów w węzłach chłonnych, a następnie do śledziony, wątroby, jelita ślepego, okrężnicy i ośrodkowego układu nerwowego, wywołując ich stany zapalne, co prowadzi do rozwinięcia się zakaźnego zapalenia otrzewnej. Choroba ta przybiera różne postaci, jednak zawsze kończy się śmiercią zwierzęcia.

Wirus FeCV występuje w dwóch serotypach - I i II. Serotyp I jest bardziej rozpowszechniony i odpowiada za większość zakażeń, natomiast serotyp II mutuje rzadziej i występuje przede wszystkim na kontynencie azjatyckim.

Jak kot może zachorować na FIP?

Wirus FeCV wydalany jest z kałem zarówno przez zwierzęta chore, jak i przez bezobjawowych nosicieli. Do organizmu kotów wnika drogą pokarmową lub przez układ oddechowy i szybko rozprzestrzenia się wśród kotów korzystających z tych samych kuwet. Dlatego na zakażenie szczególnie narażone są koty żyjące w dużych skupiskach. Sama obecność wirusa FIP w organizmie kota nie powoduje jeszcze zakaźnego zapalenia otrzewnej – za rozwój choroby odpowiedzialna jest jego mutacja, do której dochodzi u około 5% kotów.

Jakie koty najczęściej chorują na FIP?

Wirusowe zapalenie otrzewnej to choroba typowa dla młodych kotów. Chorują na nią przede wszystkim kocięta poniżej 12. miesiąca życia, choć mutacja wirusa może rozwinąć także u kotów w wieku 3 lat. Ryzyko mutacji i rozwoju FIP jest wyższe u kotów z osłabionym układem odpornościowym, a także u dużych kotów – między innymi:

• ragdolli,
• kotów bengalskich,
• kotów abisyńskich,
• kotów birmańskich.

Objawy zakaźnego zapalenia otrzewnej u kotów

Pierwsze objawy FIP u kota obejmują:

• pogorszenie samopoczucia,
• nawracającą gorączkę,
• brak apetytu.

Dalszy przebieg choroby zależeć będzie od postaci, jaką przyjmuje zakażenie.

Wysiękowa (mokra) forma FIP

W przebiegu postaci wysiękowej dochodzi do tworzenia się ropnych, rozpadających się ziarniaków w jamach ciała zaatakowanych przez zmutowanego wirusa. Towarzyszy temu wysięk, czyli gromadzenie się płynu w jamie brzusznej. U kotów z wysiękową postacią FIP obserwuje się:

• zwiększony obrys brzucha spowodowany gromadzeniem się płynu w otrzewnej, 
• problemy z oddychaniem przez ucisk płynu na klatkę piersiową,
• objawy niewydolności krążeniowej – przyspieszony oddech, szybsze męczenie się i niechęć do zabawy.

Mokry przebieg FIP jest najczęściej spotykaną formą choroby i dotyczy w większości kotów poniżej 2 roku życia.

Bezwysiękowa (sucha) forma FIP

Bezwysiękowa postać zapalenia otrzewnej u kota rozwija się wtedy, gdy koci koronawirus rozprzestrzenia się po całym organizmie. Charakteryzuje się pojawianiem ziarniaków zapalnych na powierzchni i w głębi zaatakowanych narządów – w szczególności nerek i węzłów chłonnych, rzadziej w śledzionie i wątrobie. Chorobą objęte mogą być także ściany jelit, co prowadzić będzie do biegunek, wymiotów lub zaparć. U kota z bezwysiękowym zapaleniem otrzewnej pojawić się mogą również duszności będące skutkiem zapalenia płuc i zapalenie błony naczyniowej oka nierzadko prowadzące do ślepoty.

W niektórych przypadkach formie bezwysiękowej i wysiękowej towarzyszyć mogą także żółtaczka i objawy neurologiczne – oczopląs, drgawki, niedowład kończyn i nagłe zmiany zachowania. Ponadto postaci FIP u kota mogą zmieniać się w trakcie przebiegu infekcji, dając objawy zarówno mokrego, jak i suchego zapalenia otrzewnej.

Jak rozpoznać FIP u kota?

Zdiagnozowanie zakaźnego zapalenia otrzewnej u kota nie jest proste. Objawy kliniczne choroby nie są bowiem specyficzne i mogą przypominać inne dolegliwości zdrowotne. Postawienie jednoznacznej diagnozy utrudnia także fakt, że sama obecność wirusa FeCV w organizmie kota nie oznacza, że choruje on na FIP.

Zakaźne zapalenie otrzewnej podejrzewa się zazwyczaj u młodych kotów, u których występuje gorączka niereagująca na antybiotyki. Dodatkową wskazówką może być:

• wodobrzusze,
• brak apetytu,
• powiększenie węzłów chłonnych,
• żółtaczka.

Jednak nawet przy takich objawach weterynarz musi wykonać kotu szereg badań mających potwierdzić wstępnie postawioną diagnozę.

U kotów z podejrzeniem FIP należy wykonać badania krwi, a także pobrać płyn wysiękowy do dokładnych analiz. Jeśli stan kota na to pozwala, zwierzakowi należy wykonać także biopsję zmienionych narządów wewnętrznych. Badaniem dodatkowym jest USG jamy brzusznej, które pozwala ocenić stan narządów.

Czy FIP u kota jest wyleczalny?

Zakaźne zapalenie otrzewnej kotów to choroba śmiertelna, której nie da się wyleczyć – dotknięte tą chorobą koty żyją zazwyczaj tylko kilka tygodni i zostają poddane eutanazji. Kotu choremu na FIP można podawać leki przeciwzapalne i kroplówki, nie należy jednak spodziewać się, że jego stan ulegnie większej poprawie.

Ile kosztuje leczenie FIP u kota?

Istnieją doniesienia na temat terapii eksperymentalnej mogącej w niektórych przypadkach prowadzić do wyleczenia kota. Koszt trzymiesięcznej kuracji polegającej na podawaniu zastrzyków dwa razy dziennie to około 44 tysiące złotych.

Jak długo żyją koty z FIP?

Wprowadzenie odpowiedniego leczenia może wydłużyć kotu życie do kilku tygodni. Jednak w przypadku FIP zaleca się zazwyczaj eutanazję kotów zakażonych. Zmniejszy ona cierpienie chorego zwierzęcia, którego i tak nie da się wyleczyć.

Szczepienie na FIP

Obecnie nie istnieje skuteczna szczepionka zapobiegająca FIP. Ryzyko zachorowania kota na zakaźne zapalenie otrzewnej zmniejszyć można, chroniąc go przed kontaktem z potencjalnymi nosicielami wirusa FeCV i zwiększając odporność jego organizmu. Szczególne znaczenie ma karma podawana kotu – powinna być ona wysokiej jakości i dostosowana do indywidualnych potrzeb danego czworonoga.

Kotom narażonym na kontakt z wirusem warto także podawać suplementy na odporność i probiotyki, które mogą poprawić funkcjonowanie układu immunologicznego i pozwolić na zwalczenie zakażenia w początkowych stadiach.