Kot nubijski – przodek kota domowego

Kot nubijski (Felis lybica) to ssak drapieżny z rodziny kotowatych. Najnowsze badania dowodzą, że genetycznie jest on niezwykle podobny do żbika. Badacze proponują, aby koty te zaliczać do jednego gatunku, ewentualnie kota nubijskiego uznać za gatunek żbika zamieszkującego region Bliskiego Wschodu i Afryki. Stąd nazwa żbik afrykański, grupa lybica. Nazwa żbik afrykański funkcjonuje zatem zamiennie z kotem nubijskim.

Zamieszkuje prawie całą Afrykę (poza bezwodnymi pustyniami i tropikalnymi lasami deszczowymi) oraz Półwysep Arabski. Formy występujące na Bale-arach, Korsyce, Sardynii, Sycylii i na Krecie stanowią ogniwo pośrednie między kotem nubijskim a żbikiem europejskim. Koty z Palestyny i z Arabii to połączenie z azjatyckim kotem stepowym i kaukaskim żbikiem.

Kot nubijski – przodek wszystkich kotów domowych

Naukowcy są pewni, że to właśnie kot nubijski jest gatunkiem od którego pochodzą nasze dzisiejsze koty domowe. Istnieją natomiast rozbieżności w kwestii daty​ i miejsca ​udomowienia​ kota. Większość źródeł sugeruje lata 4000–3700 p.n.e., a miejscem, w którym miało do tego dojść, była​ ​Nubia​. Inne dowody wskazują na to, że kot żył obok człowieka już dużo wcześniej – ok. 7500 r. p.n.e. Jak inaczej wytłumaczyć kota pogrzebanego wraz z mężczyzną na Cyprze? Z pewnością jednak w latach ok. 2000 r. p.n.e. kot był pospolicie hodowany w​ ​Egipcie​. Jego rola była wieloraka: był obiektem kultu (wiązano go z ważną boginią​ ​Bastet​), opiekunem magazynów żywności – tępił gryzonie, towarzyszem i ozdobą. Niestety, kot był również ofiarą dla bogów i istniały specjalne hodowle, w których rozmnażano zwierzęta po to, aby złożyć je następnie w celu ułaskawienia bóstw. Z pewnością jednak był szanowany, czego dowodem są liczne przypadki mumifikacji tych zwierząt.

Kot nubijski nie jest łatwy w hodowli – to wciąż dziki kot, który bardzo trudno się rozmnaża. Co prawda, w porównaniu np. do żbika, oswojenie go jest dużo prostsze – jednak wciąż niełatwe. Żbiki hodowane w domu nawet od małego, do końca życia wykazują dziki behawior. To, że kot nubijski stał się przodkiem dla dzisiejszych kotów domowych, zawdzięczamy również najprawdopodobniej zmianom genetycznym, do których doszło na przestrzeni czasu oraz mieszaniem się z innymi gatunkami.

Klonowanie

Przedstawiciela tego gatunku udało się z sukcesem sklonować w 2003 roku. Był to samiec o imieniu Ditteaux. Potem klonowano kolejne osobniki. Celem było zapobieżenie wymarciu gatunku. W 2005 roku przyszło na świat ośmioro zdrowych kociąt, których rodzice byli klonami.

Kot nubijski – charakterystyka

Wygląd:

Futro kota nubijskiego może mieć kolor od żółtoszarego do ciemnoszarego – koty leśne są ciemniejsze od tych, które zamieszkują półpustynie, co jest oczywiste ze względu na konieczność zachowania kamuflażu. Deseń mało widoczny, wyróżnia się wzory spotykany u kotów domowych. Tylna strona uszu ma czerwony lub rudobrązowy odcień. Na spiczastym, długim i cienkim ogonie zauważalne dwie wyraźne obrączki. Zakończony jest na czarno. Pyszczek prążkowany. Kończyny przednie i górne partie tylnych objęte są ciemnymi obrączkami, wyraźniejszymi niż deseń na tułowiu.

Długość ciała: 45-75 cm

Długość ogona: 25-38 cm

Waga: 3-6,5 kg (najlżejsze osobniki występują w Mauretanii, najcięższe w Abisynii).

Tryb życia:

To typowy samotnik. Jego potomkowie w obliczu możliwości wyboru grupy często się na nią decydują, tymczasem „nubijczyk” zawsze będzie wolał być sam. Poluje głównie w nocy, choć jest to uzależnione od dostępności zasobów. W ciągu gorących dni przebywa głównie w dziuplach, skalnych szczelinach lub w gąszczu.

Pożywienie:

Gryzonie, pajęczaki, jaszczurki, węże, owady (np. szarańczaki i chrząszcze) i niewielkie ptaki.

Długość życia:

Długość życia sięga 12-18 lat.

Rozmnażanie:

Koty osiągają dojrzałość płciową w wieku 11 miesięcy. Ciąża trwa około 50-60 dni, w miocie występuje 2-3 młodych. Rzadziej czworo lub pięcioro kociąt. W niewoli koty te rozmnażają się bardzo trudno.

Ochrona:

Największym zagrożeniem jest możliwość krzyżowania się z kotami domowymi. Podobne zagrożenie dotyczy żbika europejskiego. W południowej Afryce, na terenach gęściej zaludnionych, już teraz trudno znaleźć czyste genetycznie koty nubijskie. Program ochrony czystości genetycznej przewiduje przede wszystkim kontrolę liczebności kotów domowych na obszarach chronionych.

Kot nubijski – żbik afrykański to zatem grupa lybica w gatunku żbików. W porównaniu z europejskim, żbik afrykański ma krótsze owłosienie i cieńszy ogon, co jest naturalną konsekwencją miejsca występowania. Sukces w oswojeniu go przez starożytnych zaowocował tym, że dziś możemy cieszyć się towarzystwem kotów domowych. Oby tylko potomek nie doprowadził do całkowitej zagłady swojego protoplasty.