Kolor oczu kota – od czego zależy i czy może się zmieniać?

Trudno nam spojrzeć na świat kocimi oczami, ale dzięki przeprowadzonym badaniom wiemy o nich odrobinę więcej. Koty widzą kolory, mają szersze niż człowiek pole widzenia, ale za to dostrzegają mniej szczegółów. Mają także tajemniczą trzecią powiekę, która pełni kilka ważnych zadań. Kocie oczy to prawdziwa kopalnia ciekawostek, dlatego teraz przyjrzymy się nieco innemu zagadnieniu: kolor oczu kota. Co go determinuje? Od czego zależy? Co oznacza? Dlaczego się zmienia? Oto kilka zaskakujących faktów.

Kolor oczu kota zaczyna się w tęczówce

Barwny obszar wokół źrenicy oka nazywa się tęczówką. To w jej przypadku możemy mówić o kolorze. Tęczówka oka ma dwie warstwy: zręby i nabłonek. Obie zawierają komórki barwnikowe zwane melanocytami – to one wytwarzają pigment odpowiedzialny za kolor oczu, czyli melaninę. Kiedy komórki produkujące melaninę zwiększają aktywność, kolor oczu kota staje się bardziej intensywny.

To właśnie ilość melaniny determinuje barwę kociej tęczówki. Im więcej melanocytów znajduje się w tęczówce, tym więcej produkują melaniny i tym ciemniejszy będzie kolor oczu kota. Ale koty nie mają brązowych lub czarnych oczu jak ludzie. Najciemniejszy kolor, jaki wśród nich występuje, to głęboka miedź.

Skąd bierze się niebieski i czerwony kolor oczu?

Błękitnookimi mruczkami zachwycamy się szczególnie. Ta cecha często jest pożądana u kotów rasowych. I choć u naszych kochanych dachowców także się nam podoba, to oznacza ona jedno – mała ilość komórek barwnikowych w kociej tęczówce i gra światła, które się od niej odbija.

U albinosów całkowicie pozbawionych barwnika oczy wydają się czerwone lub różowe – ale czy takie właśnie są? Nie – to jedynie efekt prześwitywania przez tęczówkę naczyń krwionośnych.

Koloru kocich oczu nie można przewidzieć

Choć kolor oczu kota to kwestia genów (no właśnie: genów, a nie jednego genu), to wciąż nie można z całą pewnością określić barwy oczek, jakie będzie miał maluch na podstawie koloru oczu jego rodziców. To z jednej strony utrudnia życie hodowcom, ale z drugiej gwarantuje moc niespodzianek. W tej kwestii nie ma nigdy pewności, a jedynie pewne prawdopodobieństwo.

Kolor oczu kota jest powiązany z umaszczeniem

Kolor futra i kolor oczu definiują różne geny, więc melanocyty w futrze mogą być znacznie bardziej (lub mniej) aktywne niż te w oczach. Jedynym wyjątkiem od tej zasady są białe koty. Ponieważ biały gen jest dominujący i maskuje inne kolory, białe koty statystycznie częściej mają niebieskie oczy niż koty o innym umaszczeniu. Niestety, niebieskookie piękności o białym futrze często muszą zmagać się z głuchotą.

Rasa a kolor oczu

Niektóre rasy spotyka się tylko z jednym odcieniem oczu, np. w pełni rasowe ragdolle bądź koty syjamskie. Koty syjamskie są bardzo dobrym przykładem rasy, u której kolor oczu jest powiązany z barwą sierści. Wszystkie syjamczyki mają niebieskie oczy w różnych odcieniach intensywności. Z reguły koty rasowe będą miały żywsze odcienie oczu niż zwykłe dachowce.

Przyjrzyjmy się rasom kotów, dzieląc je na podstawie koloru tęczówek ich przedstawicieli, idąc od najciemniejszych do najjaśniejszych tęczówek. Zwróćmy uwagę na to, że wśród większości ras nie są to jedyne opcje kolorystyczne, w jakich mogą wystąpić kocie tęczówki.

Rasy kotów o orzechowych oczach

Orzechowe oczy to domena leśnych dzikich kotów, np. rysi. Rasy, które mogą mieć orzechowe oczy to m.in.:

• kot abisyński,
• kot bengalski,
• kot szkocki zwisłouchy.

Rasy kotów o żółtych oczach

Żółty kolor oczu u kota może przybierać różne odcienie – od złotego, aż do pomarańczowego. Rasy kotów o żółtych oczach to m.in.:

• kot brytyjski krótkowłosy,
• kot burmański (jego oczy mogą wydać się wyjątkowo błyszczące, tak, że wyglądają na złote).

Rasy kotów o zielonych oczach

Zielone oczy są bardzo często spotykane u:

• kota egipskiego mau,
• kota norweskiego leśnego (może mieć tęczówki w wielu odcieniach zieleni).

Rasy kotów o niebieskich oczach

Jak zostało już wspomniane, koty z niebieskimi oczami nie mają melaniny w tęczówkach. Niebieskie oczy występują znacznie częściej u białych kotów, za sprawą dominującego genu bieli, który blokuje wszystkie inne geny odpowiedzialne za kodowanie koloru. Rasy, które mogą mieć niebieskie oczy to m.in.:

• neva masquerade,
• kot tajski,
• kot himalajski,
• pers,
• maine coon,
• devon rex.

Rasy kotów o dwukolorowych oczach

Heterochromia, czyli inaczej różnobarwność tęczówki, pojawia się wtedy, kiedy w jednym oku brakuje melaniny. Taka mutacja dopuszczalna jest u kilku ras. Dwa różne kolory oczu może mieć m.in.:

• turecka angora,
• turecki van,
• sfinks,
• kot orientalny krótkowłosy,
• japoński bobtail.

Czy zmiana koloru oczu u kota jest normalna?

Każdy kot raz w życiu zmienia kolor oczu i jest to zjawisko w pełni naturalne. Każde kocię rodzi się z niebieskimi oczami, z powodu nieczynnego barwnika melaniny w tęczówkach przez pierwsze tygodnia życia zwierzęcia. Około 5.-6. tygodnia życia kolor oczu kota zaczyna się zmieniać na docelowy, a cały proces trwa zazwyczaj do ukończenia przez kociaka 5.-6. miesiąca życia. U niektórych ras ostateczne nasycenie i barwę oczy uzyskują dopiero w 2. lub 3. roku życia. Przykładowo u kota rosyjskiego niebieskiego ostateczne wybarwienie tęczówek następuje około 2. roku życia, u kota brytyjskiego krótkowłosego – po ukończeniu 1,5 roku. Zmiana koloru oczu u kota dorosłego powinna jednak zaniepokoić opiekuna... Co może ją powodować?

Urazy mechaniczne

Kolor oczu kota może zmienić się w wyniku urazu mechanicznego. Mechaniczny uraz w obrębie oka może dać w efekcie nagłą zmianę koloru jednego z oczu – tego, które doznało uszkodzenia. To może być uraz powstały podczas walk kotów (pogryzienie lub podrapanie), walki kota z innym zwierzęciem, upadku na ostry przedmiot, zatarcia gałki ocznej, wpadnięcia kota na gałęzie lub ostre trawy podczas spaceru bądź wypadku samochodowego. Najczęściej towarzyszy mu zaczerwienienie rogówki i innych struktur oka. Uraz wymaga natychmiastowej wizyty z kotem w lecznicy. Szczególnie groźne są urazy wynikające z zadrapania oka pazurem, nie z powodu samego urazu, ile wskutek zakażenia bakteriami, znajdującymi się na pazurkach.

Nowotwory oczu

U kotów najczęstszym nowotworem, dotykającym oczy, jest czerniak, rak wywodzący się z błony naczyniowej oka. Im szybciej taki nowotwór zostanie namierzony i usunięty, tym lepsze rokowanie dla zwierzęcia. Przed operacją konieczne jest badanie USG, które potwierdzi diagnozę, oraz badanie rentgenowskie czaszki i płuc.

Czerniak jest rakiem złośliwym, szybko dającym przerzuty do kości czaszki i płuc. Gdy do takich przerzutów dojdzie, rokowania są na tyle złe, że należy rozważyć, czy operacja rzeczywiście pomoże zwierzęciu. Czasem lepszym wyborem jest leczenie paliatywnie – uśmierzanie bólu i poprawa komfortu życia kota. Jeśli jednak do przerzutów jeszcze nie doszło, interwencja chirurgiczna, czyli operacja usunięcia guza z gałki ocznej, może przedłużyć mu życie. Zdarzają się guzy w gałce ocznej, będące wynikiem przerzutów przy innym procesie nowotworowym, np. w białaczce.

Inne choroby zmieniające kolor oczu kota

Zmiany w oczach u kotów mogą być również objawem chorób ogólnoustrojowych. Do takich chorób należy m.in. wirusowe zapalenie otrzewnej (fip), charakterystyczne dla niego są ciemne nieregularne plamy pojawiające się nagle na siatkówce oczu.

Każda nagła zmiana koloru oka lub oczu u kota, pojawianie się plamek na tęczówce jednego lub obu oczu, powinny nas zaniepokoić i skłonić do szybkiej wizyty z kotem w lecznicy weterynaryjnej. Nawet drobnych urazów nie powinno się bagatelizować. Tylko dokładne badanie okulistyczne pozwoli określić zakres zmian i pomóc w postawieniu diagnozy. Zmiana koloru oczu u kota to najczęściej nie jest defekt kosmetyczny, ale poważna dolegliwość. Brak naszej reakcji może skończyć się nawet śmiercią zwierzęcia.

współautorzy: Nikoletta Parochimowicz, Pola Bajera