22 maja obchodzimy Dzień Praw Zwierząt. Dlaczego to ważna data?

Skąd się wziął Dzień Praw Zwierząt?

W Polsce Dzień Praw Zwierząt obchodzony jest od 2002 roku z inicjatywy Klubu Gaja – jednej z najstarszych i najbardziej aktywnych organizacji ekologicznych w kraju. Data nie jest przypadkowa – to właśnie 22 maja 1997 roku Sejm uchwalił Ustawę o ochronie zwierząt, która po raz pierwszy w historii polskiego prawa jednoznacznie stwierdziła, że zwierzę nie jest rzeczą, a człowiek jest mu winien poszanowanie, ochronę i opiekę.

To przełomowy moment, który uświadomił społeczeństwu, że prawa zwierząt są czymś realnym, a ich łamanie powinno nieść za sobą konsekwencje prawne i moralne.

Zwierzę nie jest rzeczą – co mówi polskie prawo?

Ustawa o ochronie zwierząt z 1997 roku, mimo licznych nowelizacji, do dziś stanowi podstawowy akt prawny regulujący status prawny zwierząt w Polsce. Oto najważniejsze jej założenia:

Art. 1: Zwierzę jako istota żyjąca: Już w pierwszym artykule czytamy, że zwierzę to „istota żyjąca, zdolna do odczuwania cierpienia”. Ustawa podkreśla, że człowiek jest mu winien poszanowanie, ochronę i opiekę – a nie „posiadanie” w tradycyjnym rozumieniu przedmiotowym.

Zakaz znęcania się nad zwierzętami: Prawo zabrania znęcania się nad zwierzętami w jakiejkolwiek formie – fizycznej czy psychicznej. Za znęcanie się nad zwierzęciem grozi kara do 3 lat pozbawienia wolności, a w przypadku szczególnego okrucieństwa – do 5 lat.

Obowiązek opieki i humanitarnego traktowania: Każdy opiekun ma obowiązek zapewnienia zwierzęciu warunków zgodnych z jego potrzebami gatunkowymi: odpowiedniego pożywienia, dostępu do wody, schronienia, leczenia oraz swobody poruszania się.

Zakaz porzucania: Prawo jednoznacznie zabrania porzucania zwierząt domowych, uznając to za formę znęcania się.

Prawa zwierząt na świecie

Powszechna Deklaracja Praw Zwierząt

W 1978 roku UNESCO opublikowało Powszechną Deklarację Praw Zwierząt, która miała być odpowiednikiem Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka. Choć nie ma mocy wiążącej, jest ważnym dokumentem etycznym. Zawiera ona m.in. takie zasady, jak:

• Wszystkie zwierzęta rodzą się równe wobec życia.

• Każde zwierzę ma prawo do poszanowania, opieki i ochrony ze strony człowieka.

• Zabijanie zwierząt bez uzasadnienia jest zbrodnią przeciwko życiu.

• Zwierzęta dzikie mają prawo do życia w środowisku naturalnym.

Ciekawostki o prawach zwierząt

• W 2002 roku Niemcy jako pierwszy kraj w Unii Europejskiej wpisały ochronę zwierząt do konstytucji, traktując dobrostan zwierząt jako wartość nadrzędną.
• W Szwajcarii obowiązuje jedno z najbardziej rozbudowanych praw dotyczących dobrostanu zwierząt. Co ciekawe, zakazane jest tam trzymanie jednej świnki morskiej, z uwagi na fakt, że to zwierzę stadne – muszą być co najmniej dwie.
• W Nowej Zelandii zwierzęta są uznane za istoty czujące (sentient beings) – na równi z ludźmi pod względem prawa do życia bez cierpienia.
• W Indiach pies może mieć prawo do… prawnika. W 2020 roku zaproponowano ustawę przyznającą prawną reprezentację dla zwierząt domowych.
• W Polsce corocznie odbywa się Marsz dla Zwierząt, którego celem jest walka o lepsze prawo i warunki w schroniskach.

Dlaczego Dzień Praw Zwierząt jest ważny?

To nie tylko symboliczna data, ale i przypomnienie o obowiązku, jaki my - ludzie - mamy wobec zwierząt. Opiekując się kotem, psem czy jakimkolwiek innym stworzeniem, stajemy się odpowiedzialni za jego zdrowie, bezpieczeństwo i dobrostan.

Dzień Praw Zwierząt to dobry moment, by przypomnieć sobie o etyce opieki nad zwierzętami, zaktualizować wiedzę na temat ich potrzeb, edukować dzieci i bliskich o empatii wobec istot żyjących oraz wspierać organizacje pomagające zwierzętom bezdomnym i skrzywdzonym.

Zwierzę to nie rzecz. Zwierzę to odpowiedzialność

Choć świadomość społeczna w Polsce wciąż rośnie, nadal zbyt wiele zwierząt cierpi w milczeniu – porzucone, zaniedbane, bite lub przetrzymywane w nieodpowiednich warunkach. Dzień Praw Zwierząt to doskonała okazja, by nie tylko mówić, ale realnie działać. Adoptuj, wspieraj, zgłaszaj krzywdę. Zwierzęta nie mają głosu – ale mają nas.